De recessie maakt een nieuwe kijk op ruimtelijke ordening mogelijk.

In een opiniestuk in Het Financieele Dagblad van vandaag, 9 januari 2009, geeft Bob Bouhuijs zijn mening over een brief van de bouwwereld aan Eberhard van der Laan, minister voor Wonen, Wijken en Integratie. Bob legt daarbij de nadruk op de relatie tussen woningbouw en de verwachte bevolkingskrimp.
-------------
Enkele projectontwikkelaars, makelaars en andere belanghebbenden hebben onlangs een brief aan minister Eberhard van de Laan gestuurd met het verzoek maatregelen te nemen om de door de recessie getroffen woningmarkt vlot te trekken.

Het uitgangspunt dat grootschalige woningbouw in de nabije toekomst onafwendbaar is om de nijpende schaarste aan woningen op te lossen, vormde een belangrijk argument voor deze actie.

Een hoognodige nuancering is hier echter op zijn plaats: van een woningtekort in heel Nederland zal de komende decennia zeker geen sprake zijn. Het beleid op het terrein van ruimtelijke ordening moet zodoende worden bijgesteld.

Uit tal van demografische studies blijkt dat verscheidene regio's nu reeds kampen met bevolkings- en huishoudenskrimp. Dit aantal zal in de komende jaren toenemen. Vooral het laatstgenoemde verschijnsel leidt tot een structurele afname van de woningvraag. In gemeenten waar de hoeveelheid huishoudens afneemt, is aanpassing van het woningbouwbeleid dan ook dringend gewenst. Wie niet adequaat reageert op deze trend zal negatieve effecten sorteren, zoals leegstand van woningen en onnodige aantasting van de beschikbare ruimte.

Wat de gevolgen kunnen zijn van een vernauwd blikveld op ruimtelijke ordening zien we nu reeds in Oost-Groningen. Daar moest het ambitieuze project 'Blauwestad' een economische impuls te geven aan de regio. De vraag naar de geplande 1500 dure en duurdere woningen blijkt echter domweg afwezig te zijn. Dat de recessie hier invloed op uitoefent is ongetwijfeld een feit, al is het te eenvoudig om de problemen waarmee het project geconfronteerd wordt volledig aan de huidige economische situatie toe te schrijven.

Zonder een ommekeer in het beleid zullen dit soort scenario's zich ook elders in Nederland in de komende decennia voor doen. Een genuanceerde visie op woningbouw en ruimtelijke ordening is daarom nodig en daarvoor moet afstand genomen worden van het regionaal bepalen van de woningbehoefte. Dit is een te wijdmazig instrument om de werkelijke behoefte aan woningen op lokaal niveau registreren. Beleidsonafhankelijk onderzoek naar de lokale woningbehoefte zal hiervoor in de plaats moeten treden. Pas nadat duidelijk is wat de reële, lokale woningvraag is, kan een verantwoord woningbouwbeleid tot stand komen.

De ingetreden recessie beidt een uitgelezen moment om het Nederlandse woningbouwbeleid volgens de hierboven geschetste lijnen te herijken. De Rijksoverheid dient zich hierbij juist niet te laten leiden door de korte termijnbelangen van de woningbouwsector die grotendeels gevoed worden door winstbejag. Lokale overheden moeten juist worden aangezet om doorwrocht onderzoek naar de werkelijke woningbehoefte op de langere termijn te doen. Woningbouw is pas aan de orde als deze behoefte daadwerkelijk is aangetoond.

Bob Bouhuijs is politicoloog en voorzitter van de Stichting NimmerdorNee.

Noot: Klik hier voor een kaartje over de huishoudenskrimp. Te zien is dat ook de gemeente Rheden door huidhoudenskrimp wordt getroffen.