Door: Bob BouhuijsOok verschenen in de Volkskrant van zaterdag 16 oktober 2010
(klik op de afbeelding om te vergroten)
-------------
In zijn opiniestuk van afgelopen zaterdag in de Volkskrant schetst René Cuperus de succesformule van de PVV. Onder het motto It’s all about the immigration, stupid, beklemtoont hij dat de radicale islam en de hoge criminaliteitscijfers en werkloosheid onder migranten hebben bijgedragen aan de populariteit van Wilders en zijn partij. Links zou er goed aan doen dit onder ogen te zien en niet terug te keren naar het politiek-correcte, pre-Fortuyniaanse, multiculturalisme.
Cuperus sluit aan bij een tijdgeest waarin parlementair links zich herbezint op haar visie op multiculturaliteit en migratie. Bejubeling maakt plaats voor een kritisch perspectief waarbij het vroegere politieke falen wordt toegeschreven aan een te optimistische visie op migratie in het algemeen en de islam in het bijzonder. Dat de vervreemding van grote delen van het vroegere of potentieel nieuwe electoraat ook met andere, sociaal-economische factoren samenhangt, wordt door Cuprus volledig genegeerd; een ernstige omissie die een completer inzicht in het succes van het rechtspopulisme van Wilders belemmert. Zo gaat Cuperus volledig voorbij aan de omarming van het neoliberale denken door de PvdA vanaf de jaren negentig.
De ontmanteling van de verzorgingsstaat en de collectieve sector kunnen immers niet uitsluitend op het conto van recht geschreven worden. Door deel te nemen aan de paarse kabinetten draagt de PvdA hier een wezenlijke verantwoordelijkheid. Hoewel deze partij bij de afgelopen verkiezingen de ‘oude’ sociaal-economische thema’s weer uit de mottenballen heeft gehaald, doet dit niets af aan de afkeer die de partij bij een deel van haar traditionele achterban heeft gewekt. Juist in de oude achterstandwijken waar de bewoners vanwege een gebrek aan economisch, sociaal en cultureel kapitaal niet altijd eigenhandig een bestaan op kunnen bouwen, trad de neoliberaal geïnspireerde sociale roofbouw in de afgelopen decennia op een schrijnende wijze aan het licht. Dat dit afbraakbeleid het algemene wantrouwen tegenover ‘de politiek’ bij de bewoners van deze wijken heeft bevorderd, een sentiment waar Wilders handig op inspeelt, is niet onwaarschijnlijk.
Binnen parlementair links bezit de PvdA echter niet het monopolie op deze neoliberaal georiënteerde hervormingsagenda. Ook GroenLinks heeft zich, vooral bij de afgelopen verkiezingen, het ‘sociaal’-liberalisme eigen gemaakt. Waar het nieuwe kabinet- Rutte enkele zeer schrijnende bezuinigen, bijvoorbeeld op de sociale werkvoorziening, in het vooruitzicht stelde, bleef een apert links antwoord achterwege. Daarentegen was de kritiek van GroenLinks, bij monde van fractievoorzitter Halsema, juist rechts van toon. Het was in haar optiek een gemiste kans dat de hervorming van de arbeidsmarkt, door het inperking van WW-rechten en het versoepelen van het ontslagrecht, door het nieuwe kabinet niet zouden worden doorgevoerd .
Het marchanderen met hun sociale fundament door partijen als de PvdA en GroenLinks, heeft een electorale ruimte geopend waar in het verleden de SP, maar bij de afgelopen verkiezingen met name de PVV van geprofiteerd heeft. Naast de anti-islam en -migratie retoriek, is het dan ook dit thema geweest waarop de PVV zich bij de afgelopen verkiezingen heeft weten te profileren. Het betrof hierbij niet slechts loze woorden. Binnen de evident rechtse atmosfeer van de kabinetsonderhandelingen heeft de PVV de liberale dadendrang van met name de VVD weten te beteugelen waarbij sociale verworvenheden deels bleven gewaarborgd. De PVV kan zich hiermee distantiëren van de ‘politieke elite’ door te benadrukken dat zij echt opkomt voor de belangen van de mensen in de straat en zich niet bezighoudt met linkse hobby’s zoals ontwikkelingssamenwerking en cultuur. De achterban van de PVV heeft immers geen enkel belang bij een verdere verschraling van de verzorgingsstaat en flexibilisering van de arbeidsmarkt. Dat Wilders, een van oudsher rechtse VVD’er, hier een opportunistische kaart speelt, is zonneklaar. Dit neemt echter niet weg dat hij met zijn handelen een stuk sociale bescherming heeft weten te waarborgen dat in een andere politieke constellatie - zoals een centrum-links kabinet - wellicht was gesneuveld. Dit zal op zijn minst door een deel van de PVV-achterban worden gezien en bijdragen aan Wilders’ faam.
De populariteit die de PVV de afgelopen maanden heeft opgebouwd is dus niet louter te verklaren op basis van haar standpunten op het terrein van islam en migratie. De systematische vervreemding van de PvdA en GroenLinks van haar achterban kent zeker ook een sociaal-economische dimensie. Door aan te sluiten bij neoliberaal getinte hervormingsdogma’s is bij veel potentiële linkse kiezers een beeld ontstaan dat deze partijen slechts opkomen voor een sociale elite, een reputatie die wellicht ook de SP parten heeft gespeeld. Bill Clinton, en voor hem Karl Marx, wist het al: It’s the economy stupid. Dat hieronder ook een humaan sociaal-economisch beleid valt, is een gegeven dat de PvdA en GroenLinks zich in de toekomst beter moeten realiseren.
Bob Bouhuijs
De auteur is historicus en politicoloog
(Toevoeging TKO: Bob Bouhuijs woont in Laag-Soeren.
Geen opmerkingen:
Een reactie posten